Quyết định có nên tiêm phế cầu cho bé thường khiến nhiều bậc phụ huynh băn khoăn. Hãy tưởng tượng một em bé liên tục phải nhập viện vì viêm phổi tái phát, một trong những biến chứng nguy hiểm do phế cầu khuẩn gây ra. Việc tiêm phòng phế cầu có thể giảm thiểu đáng kể nguy cơ này, nhưng cũng cần cân nhắc các yếu tố như chi phí và tác dụng phụ tiềm ẩn. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết để bạn đưa ra lựa chọn phù hợp nhất.
Phế cầu khuẩn và tầm quan trọng của việc tiêm vắc xin cho trẻ
Phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) là loại vi khuẩn phổ biến có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp. Khi hệ miễn dịch suy yếu, nhất là ở trẻ nhỏ, vi khuẩn này có thể gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm như:
- Viêm phổi: Gây khó thở, sốt cao và có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không điều trị kịp thời
- Viêm màng não: Có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn hoặc tử vong
- Viêm tai giữa: Thường gặp ở trẻ nhỏ, gây đau đớn và có thể ảnh hưởng đến thính lực
- Nhiễm khuẩn huyết: Khi vi khuẩn xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng toàn thân
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phế cầu khuẩn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi do các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin. Riêng tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 2.500-4.000 trẻ tử vong do viêm phổi, trong đó phế cầu khuẩn chiếm tỷ lệ đáng kể.
Trẻ em, đặc biệt là dưới 2 tuổi, có nguy cơ mắc bệnh cao nhất do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Vắc xin phế cầu hoạt động bằng cách kích thích cơ thể tạo ra kháng thể chống lại các thành phần của vi khuẩn, giúp trẻ có khả năng đề kháng khi tiếp xúc với vi khuẩn thực sự.
Câu hỏi có nên tiêm phế cầu cho bé được trả lời là có, đặc biệt với những trẻ:
- Dưới 5 tuổi
- Có hệ miễn dịch yếu
- Mắc các bệnh mạn tính về hô hấp, tim mạch
- Sinh non hoặc nhẹ cân
Các loại vắc xin phế cầu phổ biến và đặc điểm của chúng
Hiện nay, tại Việt Nam có hai loại vắc xin phế cầu chính được sử dụng rộng rãi:
Vắc xin Synflorix (PCV10)
Synflorix là vắc xin liên hợp bảo vệ chống lại 10 typ huyết thanh phế cầu phổ biến. Vắc xin này được sản xuất tại Bỉ bởi công ty GSK và được nhập khẩu chính ngạch vào Việt Nam.
Ưu điểm
- Giá thành phải chăng hơn so với Prevenar 13
- Hầu hết các trường hợp nghiêm trọng đều được bảo vệ bởi 10 typ trong vắc xin
- Phản ứng phụ ít và nhẹ
Hạn chế
- Không bảo vệ chống lại một số typ huyết thanh hiếm gặp nhưng nguy hiểm
- Cần tiêm đủ liều theo lịch để đạt hiệu quả tối đa
Vắc xin Prevenar 13 (PCV13)
Prevenar 13 là vắc xin liên hợp bảo vệ chống lại 13 typ huyết thanh phế cầu, do Pfizer sản xuất và cũng được nhập khẩu chính thức vào Việt Nam.
Ưu điểm
- Phạm vi bảo vệ rộng hơn (13 typ so với 10 typ)
- Bảo vệ chống lại typ 19A – typ kháng thuốc phổ biến
- Hiệu quả cao trong việc giảm tỷ lệ mắc bệnh viêm phổi, viêm màng não
Hạn chế
- Giá thành cao hơn Synflorix
- Vẫn có thể gặp phản ứng phụ nhẹ như sốt, đau tại chỗ tiêm
Cả hai loại vắc xin đều không chứa vi khuẩn sống, do đó rất an toàn. Chúng cũng đều có thể được tiêm cùng lúc với các loại vắc xin khác trong chương trình tiêm chủng mở rộng, giúp tiết kiệm thời gian và giảm số lần đưa trẻ đi tiêm.
Lựa chọn giữa hai loại vắc xin này phụ thuộc vào khả năng tài chính của gia đình và tư vấn của bác sĩ dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể của trẻ.
Lịch tiêm vắc xin phế cầu theo độ tuổi
Lịch tiêm vắc xin phế cầu được thiết kế khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi bắt đầu tiêm của trẻ:
Trẻ từ 6 tuần đến 6 tháng tuổi
Đây là giai đoạn lý tưởng nhất để bắt đầu tiêm vắc xin phế cầu:
- Mũi 1: Khi trẻ được 2 tháng tuổi
- Mũi 2: Khi trẻ được 4 tháng tuổi
- Mũi 3: Khi trẻ được 6 tháng tuổi
- Mũi nhắc lại: Khi trẻ được 12-15 tháng tuổi
Tiêm đủ 4 mũi theo lịch trên sẽ giúp trẻ đạt được miễn dịch tối ưu. Việc tiêm sớm đặc biệt quan trọng vì giai đoạn này trẻ dễ bị tổn thương nhất trước các bệnh do phế cầu gây ra.
Trẻ từ 7 tháng đến 11 tháng tuổi
Nếu bắt đầu tiêm muộn hơn:
- Mũi 1: Ngay khi có thể
- Mũi 2: Sau mũi 1 ít nhất 1 tháng
- Mũi nhắc lại: Khi trẻ trên 12 tháng tuổi, cách mũi 2 ít nhất 2 tháng
Trẻ bắt đầu tiêm ở độ tuổi này vẫn cần 3 mũi để đảm bảo hiệu quả bảo vệ tối ưu.
Trẻ từ 12 tháng đến 23 tháng tuổi
- Mũi 1: Ngay khi có thể
- Mũi 2: Sau mũi 1 ít nhất 2 tháng
Trẻ ở độ tuổi này chỉ cần 2 mũi vì hệ miễn dịch đã phát triển tốt hơn và đáp ứng hiệu quả hơn với vắc xin.
Trẻ từ 2 đến 5 tuổi
- Mũi duy nhất: Chỉ cần tiêm 1 mũi
Đối với trẻ khỏe mạnh trên 2 tuổi, một mũi tiêm đơn lẻ đã đủ để tạo miễn dịch bảo vệ.
Câu hỏi “mũi phế cầu tiêm muộn có sao không” thường được nhiều phụ huynh quan tâm. Câu trả lời là: trẻ tiêm muộn vẫn có thể được bảo vệ, nhưng cần điều chỉnh lịch tiêm phù hợp theo hướng dẫn trên. Quan trọng là không bỏ lỡ cơ hội tiêm phòng, dù muộn còn hơn không.
Chuẩn bị và các lưu ý khi tiêm vắc xin phế cầu
Đối tượng nên tiêm
Ngoài trẻ em dưới 5 tuổi, một số nhóm đối tượng đặc biệt sau cũng nên được ưu tiên tiêm vắc xin phế cầu:
- Trẻ sinh non (dưới 37 tuần)
- Trẻ có bệnh lý mạn tính như hen suyễn, bệnh tim bẩm sinh
- Trẻ suy giảm miễn dịch do bệnh lý hoặc đang điều trị hóa trị
- Trẻ sống trong môi trường tập thể như nhà trẻ, mẫu giáo
Đối tượng không nên tiêm
Một số trường hợp cần hoãn tiêm hoặc không tiêm vắc xin phế cầu:
- Trẻ đang bị sốt cao trên 38.5°C
- Trẻ có tiền sử dị ứng nặng với bất kỳ thành phần nào của vắc xin
- Trẻ bị phản ứng nặng sau mũi tiêm phế cầu trước đó
- Trẻ đang trong giai đoạn bệnh cấp tính
Trong những trường hợp này, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể.
Chuẩn bị trước khi tiêm
Để đảm bảo buổi tiêm diễn ra thuận lợi:
- Kiểm tra sức khỏe tổng quát của trẻ trước ngày tiêm
- Thông báo đầy đủ cho bác sĩ về tiền sử dị ứng, bệnh lý nền và các thuốc trẻ đang sử dụng
- Cho trẻ ăn uống đầy đủ trước khi đi tiêm
- Mang theo sổ tiêm chủng hoặc hồ sơ tiêm chủng trước đó
- Chuẩn bị tinh thần để trẻ không quá lo lắng khi tiêm
Xử lý phản ứng sau tiêm và theo dõi sức khỏe trẻ
Sau khi tiêm vắc xin phế cầu, trẻ có thể gặp một số phản ứng phụ nhẹ, thường xuất hiện trong vòng 24-48 giờ đầu:
Phản ứng phụ phổ biến
- Đau, sưng, đỏ tại vị trí tiêm (khoảng 20-30% trẻ)
- Sốt nhẹ dưới 38.5°C (10-15% trẻ)
- Quấy khóc, cáu gắt (khoảng 20% trẻ)
- Buồn ngủ hoặc mệt mỏi tạm thời
- Chán ăn trong 1-2 ngày
Những phản ứng này hoàn toàn bình thường và tự khỏi trong vòng 1-2 ngày, cho thấy cơ thể trẻ đang đáp ứng với vắc xin.
Biện pháp xử lý tại nhà
Phụ huynh có thể áp dụng các biện pháp sau để giúp trẻ thoải mái hơn:
- Chườm khăn mát tại vị trí tiêm để giảm sưng đau
- Dùng thuốc hạ sốt chứa paracetamol theo liều lượng bác sĩ khuyến cáo nếu trẻ sốt
- Cho trẻ uống nhiều nước để tránh mất nước
- Mặc quần áo thoáng mát, không quá dày nếu trẻ có sốt
- Theo dõi nhiệt độ của trẻ thường xuyên
Khi nào cần đến cơ sở y tế?
Cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay khi xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Sốt cao trên 39°C không đáp ứng với thuốc hạ sốt
- Khóc thét kéo dài trên 3 giờ
- Co giật, co cứng người
- Phát ban, nổi mề đay, khó thở (dấu hiệu dị ứng nặng)
- Lờ đờ, bỏ bú hoặc bỏ ăn kéo dài
- Sưng đỏ lan rộng quanh vị trí tiêm (trên 5cm)
Những triệu chứng này rất hiếm gặp nhưng cần được xử lý y tế kịp thời.
Giá tiêm phế cầu cho trẻ và các yếu tố ảnh hưởng
Giá tiêm vắc xin phế cầu thường là một trong những yếu tố quyết định khi phụ huynh cân nhắc có nên tiêm phế cầu cho bé. Chi phí tiêm có thể dao động tùy thuộc vào nhiều yếu tố:
Giá tiêm tại các cơ sở y tế tại Việt Nam (2025)
- Vắc xin Synflorix (PCV10): 800.000 – 950.000 VNĐ/liều
- Vắc xin Prevenar 13 (PCV13): 1.050.000 – 1.200.000 VNĐ/liều
Ngoài giá vắc xin, phụ huynh cũng cần tính đến chi phí khám sàng lọc trước tiêm, phí dịch vụ và chi phí theo dõi sau tiêm.
Yếu tố ảnh hưởng đến giá tiêm
Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến giá tiêm vắc xin phế cầu:
- Loại vắc xin: Prevenar 13 thường đắt hơn Synflorix do bảo vệ nhiều chủng hơn
- Cơ sở tiêm chủng: Bệnh viện công thường có giá thấp hơn phòng khám tư nhân
- Khu vực địa lý: Giá có thể cao hơn tại các thành phố lớn
- Gói tiêm chủng: Nhiều nơi có gói tiêm trọn với giá ưu đãi nếu đăng ký nhiều mũi
- Chương trình khuyến mãi: Một số thời điểm có chương trình ưu đãi, giảm giá
Lựa chọn địa điểm tiêm vắc xin phế cầu uy tín
Việc chọn địa điểm tiêm chủng phù hợp không kém phần quan trọng so với quyết định có nên tiêm phế cầu cho bé. Một địa điểm tiêm chất lượng sẽ đảm bảo an toàn và hiệu quả của vắc xin.
Tiêu chí đánh giá địa điểm tiêm uy tín
Khi lựa chọn nơi tiêm vắc xin phế cầu cho trẻ, phụ huynh nên cân nhắc các yếu tố sau:
- Giấy phép hoạt động: Cơ sở phải có giấy phép hành nghề y và chứng nhận đủ điều kiện tiêm chủng
- Nguồn gốc vắc xin: Vắc xin phải được nhập khẩu chính ngạch, có xuất xứ rõ ràng
- Hệ thống bảo quản: Có tủ lạnh chuyên dụng và hệ thống theo dõi nhiệt độ liên tục
- Đội ngũ y bác sĩ: Nhân viên được đào tạo về tiêm chủng và xử lý phản vệ
- Trang thiết bị cấp cứu: Có đầy đủ thuốc và thiết bị cấp cứu phản vệ
- Quy trình tiêm chủng: Có khám sàng lọc trước tiêm và theo dõi sau tiêm ít nhất 30 phút
- Dịch vụ hậu mãi: Có đường dây nóng tư vấn sau tiêm 24/7
Các địa điểm tiêm chủng uy tín tại Việt Nam
Một số địa điểm tiêm chủng uy tín phụ huynh có thể cân nhắc:
- Hệ thống tiêm chủng VNVC: Có mặt tại nhiều tỉnh thành, chuyên về vắc xin với hệ thống bảo quản đạt chuẩn quốc tế
- Bệnh viện Nhi Trung ương và các bệnh viện Nhi tỉnh/thành: Đội ngũ y bác sĩ chuyên khoa nhi kinh nghiệm
- Hệ thống y tế Vinmec: Cơ sở vật chất hiện đại, dịch vụ chăm sóc tốt
- Trung tâm tiêm chủng Pasteur: Đơn vị lâu đời với uy tín cao về vắc xin
- Phòng tiêm chủng của các bệnh viện đa khoa lớn: Như Bạch Mai, Chợ Rẫy, MEDLATEC
Phụ huynh nên đặt lịch hẹn trước để tránh chờ đợi lâu và đảm bảo trẻ không phải tiếp xúc với nhiều người trong môi trường bệnh viện.
Kết luận
Quyết định có nên tiêm phế cầu cho bé là một lựa chọn quan trọng cần cân nhắc dựa trên nhiều yếu tố. Với nguy cơ cao từ các bệnh lý do phế cầu khuẩn gây ra – đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi, việc tiêm phòng vắc xin phế cầu mang lại lợi ích to lớn trong việc bảo vệ sức khỏe cho trẻ nhỏ. Phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn loại vắc xin phù hợp và thời điểm tiêm thích hợp dựa trên độ tuổi, tình trạng sức khỏe của trẻ cũng như điều kiện kinh tế của gia đình. Dù chi phí tiêm có thể cao, nhưng Crecerencristo thấy rằng đây là khoản đầu tư xứng đáng cho sức khỏe lâu dài của trẻ, giúp phòng tránh những chi phí điều trị lớn hơn nhiều nếu trẻ không may mắc bệnh.
